مرگ مغزی: تعریفی قطعی از پایان زندگی مغزی

مرگ مغزی که به‌عنوان مرگ ساقه مغز نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که تمامی فعالیت‌های مغزی به‌طور غیرقابل‌برگشت متوقف شود. این بدان معناست که فرد هوشیاری خود را برای همیشه از دست می‌دهد و قادر به تنفس بدون دستگاه‌های حمایت‌کننده نخواهد بود.

ازآنجاکه مرگ مغزی یک وضعیت غیرقابل بازگشت است، فردی که به این وضعیت دچار شده دیگر هیچ شانسی برای بهبودی ندارد. در چنین شرایطی، تنها عملکردهای مصنوعی (مانند ونتیلاتور) می‌توانند عملکردهای فیزیولوژیکی بدن را حفظ کنند.

نقش حیاتی ساقه مغز

ساقه مغز (Brainstem) پایین‌ترین بخش مغز است که به نخاع متصل می‌شود و نقش اساسی در کنترل عملکردهای حیاتی بدن دارد. برخی از مهم‌ترین وظایف ساقه مغز عبارت‌اند از:

• تنفس خودکار
• ضربان قلب و تنظیم فشار خون
• بلع و کنترل عضلات گلو
• کنترل هوشیاری و بیداری
• انتقال اطلاعات بین مغز و سایر بخش‌های بدن

🔍 چرا مرگ ساقه مغز، مرگ قطعی محسوب می‌شود؟
زیرا این بخش از مغز، تمام عملکردهای حیاتی بدن را کنترل می‌کند. زمانی که ساقه مغز به‌طور غیرقابل بازگشت از کار بیفتد، فرد دیگر قادر به حفظ حیات خود نخواهد بود.

علل مرگ مغزی

مرگ مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون و اکسیژن‌رسانی به مغز برای مدت طولانی قطع شود. این شرایط می‌تواند ناشی از عوامل زیر باشد:

• ایست قلبی: زمانی که قلب متوقف شود، اکسیژن‌رسانی به مغز نیز متوقف شده و در نهایت موجب مرگ مغزی می‌شود.
• حمله قلبی: انسداد ناگهانی رگ‌های خونی قلب، می‌تواند باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز و مرگ مغزی شود.
• سکته مغزی: زمانی که خون‌رسانی به مغز به دلیل لخته شدن یا پارگی رگ‌ها قطع شود، سلول‌های مغزی می‌میرند.
• لخته خون در مغز: انسداد عروق مغزی می‌تواند باعث کاهش اکسیژن‌رسانی و در نهایت تخریب غیرقابل بازگشت مغز شود.
• آسیب‌های شدید به سر: مانند ضربه‌های شدید در تصادفات که منجر به خونریزی مغزی، افزایش فشار داخل جمجمه و در نهایت مرگ مغزی می‌شود.
• عفونت‌های مغزی: مانند آنسفالیت (التهاب مغز) و مننژیت که می‌توانند باعث تخریب سلول‌های مغزی شوند.
• تومورهای مغزی: رشد غیرطبیعی تومورها در مغز می‌تواند باعث فشار بر بافت‌های حیاتی مغز شده و در نهایت منجر به مرگ مغزی شود.

تفاوت بین مرگ مغزی و زندگی نباتی (حالت نباتی مزمن)

🔍 مرگ مغزی یک وضعیت غیرقابل بازگشت است، اما زندگی نباتی یک اختلال هوشیاری است که در برخی موارد امکان بهبودی دارد.

تفاوت‌های کلیدی:

🔹 افراد در حالت نباتی ممکن است چشم‌های خود را باز کنند و حتی به برخی تحریکات پاسخ دهند، اما افرادی که دچار مرگ مغزی شده‌اند، هیچ‌گونه فعالیت مغزی ندارند.

🔹 در موارد نادر، برخی افراد در حالت نباتی ممکن است از طریق اسکن مغزی فعالیتی را نشان دهند، اما در مرگ مغزی، هیچ فعالیتی در هیچ بخش از مغز دیده نمی‌شود.

آزمایش‌های تأیید مرگ مغزی

تشخیص مرگ مغزی یک فرایند دقیق و کاملاً علمی است. پزشکان برای اطمینان از این وضعیت، مجموعه‌ای از آزمایش‌های استاندارد را دو بار انجام می‌دهند تا احتمال خطا را به حداقل برسانند.

مهم‌ترین آزمایش‌های تایید مرگ مغزی:

• بررسی واکنش‌های مردمک چشم به نور: پزشکان با تاباندن نور به مردمک‌های بیمار، واکنش آن‌ها را بررسی می‌کنند. در مرگ مغزی، مردمک‌ها هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند.
• تحریک حسی (لمس چشم و پیشانی): پزشکان با نوازش چشم یا فشار به پیشانی، واکنش‌های مغزی را بررسی می‌کنند.
• آزمایش حرکات چشم (Cold Caloric Test): تزریق آب سرد به داخل گوش معمولاً باعث حرکت غیرارادی چشم‌ها می‌شود. اگر هیچ حرکتی مشاهده نشود، نشان‌دهنده مرگ مغزی است.
• آزمایش تحریک تنفسی: پزشکان بیمار را به مدت کوتاهی از دستگاه ونتیلاتور جدا می‌کنند تا ببینند آیا تلاش خودبخودی برای تنفس وجود دارد یا نه. اگر بیمار هیچ‌گونه تلاشی برای تنفس نکند، تشخیص مرگ مغزی قطعی است.بررسی رفلکس‌های
• ساقه مغز: تحریک مخاط گلو یا سرفه ممکن است در افراد زنده مشاهده شود، اما در بیماران دچار مرگ مغزی، هیچ‌گونه پاسخ طبیعی وجود ندارد.

⚠ نکته مهم: گاهی اوقات، برخی حرکات غیرارادی در بدن فرد پس از مرگ مغزی دیده می‌شود. این حرکات نتیجه رفلکس‌های نخاعی هستند و نشانه بازگشت هوشیاری نیستند.

اهدا عضو در افراد مبتلا به مرگ مغزی

پس از اعلام رسمی مرگ مغزی، اعضای بدن برای اهدای عضو قابل استفاده هستند، اما زمان محدودی برای انجام این کار وجود دارد.

مدت‌زمان قابل قبول برای پیوند اعضا:

⚠ چرا بانک اعضای بدن امکان‌پذیر نیست؟
زیرا بیشتر اعضای بدن نیاز به اکسیژن و خون‌رسانی مداوم دارند. اما برخی بافت‌ها مانند قرنیه، استخوان و پوست را می‌توان برای مدت طولانی‌تری در بانک‌های بافت نگهداری کرد.

نتیجه‌گیری

🔹 مرگ مغزی یک وضعیت غیرقابل بازگشت است و فرد دیگر هیچ شانسی برای بازیابی ندارد.
🔹 این وضعیت باید با مجموعه‌ای از آزمایش‌های دقیق توسط دو پزشک تأیید شود.
🔹 در صورت وقوع مرگ مغزی، امکان اهدای اعضای حیاتی وجود دارد، اما این کار باید در اسرع وقت انجام شود.

📌 اگر درباره اهدای عضو سؤالی دارید، با مراکز مرتبط مشورت کنید.