خلاصه کتاب راه مغز برای شفا: شگفتی‌ها و کشفیات در دنیای نوروپلاستیسیته

دکتر مسکوویتز در تلاش برای درمان درد خود، تحقیقات علمی و مقالات مختلفی را در زمینه علوم اعصاب مطالعه کرد. او دریافت که مناطق خاصی از مغز که مسئول پردازش درد هستند، می‌توانند از طریق اطلاعات بصری تحریک شوند. به این ترتیب، او تصمیم گرفت تا از تجسم برای جایگزینی درد استفاده کند.

او هر زمان که درد یا اسپاسم را احساس می‌کرد، به تجسم نقشه مغز خود می‌پرداخت و بر مناطقی از مغز تمرکز می‌کرد که در آنجا نورون‌های پردازش‌کننده درد فعال می‌شدند. سپس او این نورون‌ها را در حال تبدیل شدن به نورون‌های معمولی تجسم می‌کرد.

نتیجه شگفت‌انگیز بود! پس از سه هفته تمرین مداوم، دکتر مسکوویتز شروع به تجربه تسکین درد کرد. و پس از یک سال، او عملاً بدون درد بود و آماده بود تا کشف خود را با دیگران به اشتراک بگذارد.

بیماری پارکینسون: شکست آن با راه رفتن ملایم و حرکت آگاهانه

توانایی مغز ما برای غلبه بر بیماری‌ها در درمان درد مزمن متوقف نمی‌شود. این بار، نوبت به بررسی یک دستاورد چشمگیر دیگر است: درمان بیماری پارکینسون با راه رفتن ملایم و حرکت آگاهانه.

برای بررسی این روش، به داستان جان پپر، حسابدار آفریقای جنوبی، توجه کنید. پس از تشخیص بیماری پارکینسون، جان تصمیم گرفت با افزایش فعالیت‌های ورزشی خود با این بیماری مبارزه کند. اما علی‌رغم تمام تلاش‌هایش، هر هفته مجبور بود میزان وزنه‌های بلند شده را کاهش دهد و زمان صرف‌شده روی تردمیل را کوتاه‌تر کند.

با این حال، تصور جان مبنی بر اینکه ورزش می‌تواند به او کمک کند، اشتباه نبود. او در نهایت متوجه شد که راه رفتن ملایم (moderate walking) می‌تواند به او کمک کند تا با پارکینسون مقابله کند.

جان پس از آگاهی از برنامه تمرینی به نام “راه رفتن برای زندگی” (Walk for Life)، ابتدا شک داشت که این برنامه برایش کافی و مفید باشد. با این حال، همسرش، شرلی، او را متقاعد کرد که در این برنامه شرکت کند.

در این برنامه، جان توانست در طول چند ماه قدرت خود را به تدریج افزایش دهد، به طوری که در هر جلسه قادر بود هشت کیلومتر را با سرعت متوسط ۷ دقیقه در هر کیلومتر راه برود.

جان همچنین متوجه شد که حرکت آگاهانه می‌تواند تکنیکی بسیار مؤثر برای مقابله با پارکینسون باشد، زیرا به مغز کمک می‌کند تا با انحطاط ناشی از این بیماری مبارزه کند.

او در طول پیاده‌روی خود به‌طور آگاهانه نحوه حرکت خود را مشاهده می‌کرد. با این تمرکز، او یاد گرفت که چگونه با صاف کردن وضعیت بدن، هماهنگ کردن حرکت بازوها و انتقال وزن بیشتر به پای چپ، راه رفتن لنگان خود را اصلاح کند.

از طریق همین توجه آگاهانه به حرکت، جان توانست علائم بیماری پارکینسون را کاهش دهد.

پارکینسون عمدتاً ناحیه‌ای از مغز به نام گانگلیون قاعده‌ای (basal ganglia) را تحت تأثیر قرار می‌دهد که مسئول عملکردهای خودکاری است که ما بدون فکر کردن انجام می‌دهیم، مانند راه رفتن، غذا خوردن و مسواک زدن. با این حال، با تفکر آگاهانه در مورد این حرکات، کنترل این فعالیت‌ها از گانگلیون قاعده‌ای به مناطقی از مغز منتقل می‌شود که مربوط به اعمال آگاهانه هستند، مانند قشر جلوی مغز (prefrontal cortex).

در نتیجه، مهم نبود که پارکینسون عملکرد گانگلیون‌های قاعده‌ای او را مختل کرده بود، زیرا او توانست با استفاده از قشر جلوی مغز خود، عملکرد صحیح خود را ادامه دهد.

درمان سکته مغزی با تکنیک Feldenkrais: بازآموزی مغز از طریق حرکت آگاهانه

تکنیک‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند به «سیم‌کشی مجدد» مغز کمک کند، و یکی از این تکنیک‌ها از یک منبع نسبتاً غیرمنتظره می‌آید.

در ژوئن ۱۹۴۰، فیزیکدانی به نام موشه فلدنکرایز (Moshé Feldenkrais) از پاریس تحت اشغال نازی‌ها گریخت و به انگلستان پناه برد. در این سفر، فلدنکرایز اسناد و نقشه‌های مخفیانه‌ای برای ساخت بمب همراه داشت که بدون شک تجربه‌ای استرس‌آور بود. شاید به همین دلیل بود که او بقیه‌ی عمر خود را به توسعه روشی مبتنی بر حرکات آرامش‌بخش اختصاص داد.

او تکنیک Feldenkrais را توسعه داد، که شامل تکرار آهسته و آگاهانه الگوهای حرکتی است.

یکی از تمرینات ساده این تکنیک به این صورت است: دراز کشیدن به پشت و حرکت دادن سر به سمت‌های مختلف با کمترین تلاش ممکن، در حالی که توجه خود را به سمت چپ بدن معطوف کرده‌اید.

پس از انجام این تمرین، افراد متوجه می‌شوند که سمت چپ بدنشان آرام‌تر و هماهنگ‌تر از سمت راست شده است. این امر نشان می‌دهد که با توجه آگاهانه به قسمت‌های خاصی از بدن، ارتباطات مغزی-عصبی آن قسمت‌ها تحریک شده و به عضلات منقبض شده اجازه می‌دهد تا آرام شوند.

تکنیک Feldenkrais به قدری مؤثر بوده که حتی بیماران سکته مغزی نیز از آن برای بازیابی توانایی‌های خود استفاده کرده‌اند.

در دهه ۱۹۷۰ در سوئیس، فلدنکرایز تمام توجه خود را به بیماری به نام «نورا» معطوف کرد که دچار سکته مغزی شده و نیمکره چپ مغزش آسیب دیده بود. این آسیب باعث شده بود که او نتواند تفاوت بین راست و چپ را تشخیص دهد.

فلدنکرایز به مغز نورا کمک کرد تا دوباره این تشخیص‌ها را یاد بگیرد. نورا در حالی که به پشت دراز کشیده بود، حرکات ملایم و تکراری را انجام می‌داد. سپس فلدنکرایز به آرامی قسمت‌های مختلف سمت راست بدن او را لمس می‌کرد و می‌گفت: «این گوش راست است، این دست راست است»، و این فرآیند در موقعیت‌ها و جهت‌گیری‌های مختلف تکرار می‌شد.

در نهایت، مغز نورا شروع به التیام یافتن کرد و او دوباره قادر شد بین چپ و راست تمایز قائل شود.

ورزش‌های چشم: بهبود بینایی با تمرینات ساده و آرامش

ما داستان‌های شگفت‌انگیزی در مورد توانایی مغز برای بهبود پس از شکست‌های جدی شنیده‌ایم، اما آیا این امکان برای بیماری‌هایی مانند نابینایی نیز وجود دارد؟

این سوالی است که دیوید وبر، مشاور فناوری اطلاعات، پس از از دست دادن بینایی و شغل خود با آن مواجه شد. خوشبختانه، دیوید متوجه شد که تمرینات چشمی‌ای وجود دارد که می‌تواند نارسایی بینایی را در صورت تمرین مداوم بهبود بخشد.

در جستجوی درمان برای خود، دیوید با داستان مایر اشنایدر، مردی از اسرائیل که نابینا به دنیا آمده بود و پس از پنج عمل جراحی ناموفق توانست بینایی خود را باز یابد، برخورد کرد. اما چطور ممکن است چنین چیزی اتفاق بیفتد؟

مایر اشنایدر از تمرینات چشمی استفاده کرده بود که توسط ویلیام بیتس، چشم‌پزشک بحث‌برانگیز قرن نوزدهمی، توسعه یافته بود. بسیاری از متخصصان پزشکی هنوز از روش‌های بیتس اجتناب می‌کنند، اما اشنایدر با پیروی از این تمرینات، توانست به بینایی خود بازگردد.

تمرینات بیتس ساده و مؤثر هستند. بیماران به پشت دراز می‌کشند، کف دست‌های خود را روی چشمانشان قرار می‌دهند و به چشم‌ها فرصت می‌دهند تا استراحت کنند و تمام نور ورودی مسدود شود. سپس تمرینات دیگری برای تقویت چشم‌ها انجام می‌شود، مانند تمرکز روی اشیاء در فواصل مختلف.

اشنایدر با انجام این تمرینات تا ۱۳ ساعت در روز، توانست ۷۰ درصد از بینایی خود را بازیابی کند.

با این حال، برای برخی بیماری‌های چشمی، مانند دیوید وبر، پیش از شروع تمرینات، نیاز به آرامش چشم‌ها وجود دارد.

چشمان دیوید به دلیل تحریک بیش از حد، نمی‌توانستند تمرینات بیتس را به درستی انجام دهند. بنابراین، او شروع به استفاده از تمرینات آرام‌سازی چشم‌هایی کرد که موشه فلدنکرایس آن‌ها را توسعه داده بود.

دیوید دراز می‌کشید، چشمانش را می‌بست و حرکات ملایم سر و چشم انجام می‌داد تا تمرکز کرده و تنش را رها کند. این تمرینات به چشمان او کمک کرد تا آرام شوند.

پس از آن، او توانست با تمرینات بیتس به جلو حرکت کند. هفت سال بعد، در جولای ۲۰۰۹، دیوید موفق شد ۵۰ درصد از بینایی طبیعی را در چشم چپ خود بازگرداند و چشم راست او از نابینایی کامل به تاری دید بهبود یافت.