طرحواره محرومیت عاطفی چیست و چطور آن را درمان کنیم؟

آیا اغلب احساس می‌کنید کسی را ندارید که برای حمایت یا راهنمایی به او مراجعه کنید؟ اینکه با دیگران پیوند عاطفی ندارید و احساس پوچی می‌کنید اما نمی‌دانید چگونه آن را توضیح دهید؟ اگر چنین است، ممکن است طرحواره محرومیت عاطفی داشته باشید.

برای پاسخ به هر سوالی که ممکن است در مورد این طرحواره داشته باشید، این مقاله توضیحات کاملی را ارایه می‌دهد.

طرحواره محرومیت عاطفی چیست؟

طرحواره محرومیت عاطفی یکی از 18 طرحواره ناسازگار اولیه (EMS) شناسایی شده در طرحواره درمانی است. این طرحواره به این باور عمیق اشاره دارد که نیازهای عاطفی فرد مانند مجبت، همدلی و/یا محافظت هرگز به اندازه کافی توسط دیگران برآورده نمی‌شود. افراد مبتلا به این طرحواره اغلب احساس پوچی، بی اشتیاقی یا تنهایی مزمن و عدم حمایت می‌کنند و ممکن است بر این باور باشند که نیازهای عاطفی آنها بی اهمیت است یا هرگز برآورده نخواهد شد.

مقاله مرتبط: تله‌ها و طرحواره‌ها و راه کمک گرفتن از آنها برای زندگی بهتر

در اینجا به چند نکته کلیدی در مورد طرحواره محرومیت عاطفی اشاره می‌کنم:

چه چیزی باعث ایجاد طرحواره محرومیت عاطفی می‌شود؟

طرحواره محرومیت عاطفی در دوران کودکی زمانی ایجاد می‌شود که مراقب اولیه یا والدین با نیازهای کودک خود هماهنگ نباشند. این طرحواره معمولاً از تجارب نادیده گرفتن عاطفی یا محرومیت در دوران کودکی ناشی می‌شود. ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که والدین به طور مداوم در دسترس نباشند، به نیازهای عاطفی کودک پاسخی ندهند یا آنها را نادیده بگیرند. با گذشت زمان، این تجربیات می‌توانند به این باور منجر شوند که تحقق عاطفی و ارتباط دست نیافتنی است.

مشابه نحوه ایجاد دلبستگی ناایمن، چنین مراقبانی ممکن است نشانه‌های کودک خود را که به آن نیاز دارند از دست بدهند: محبت، همدلی یا محافظت، یا ممکن است این نشانه‌ها را به عنوان نیاز به چیز دیگری به اشتباه تعبیر کنند.

از طرف دیگر، یک مراقب ممکن است نیاز کودک خود را به درستی شناسایی کند، اما ممکن است منابع داخلی برای ارضای آن نیاز را نداشته باشد، به دلایلی مانند بیماری روانی یا طرحواره‌های ناسازگار خود.

علاوه بر این، همه مراقبانِ فردی که طرحواره محرومیت عاطفی دارد، بی ملاحظه و نامناسب نیستند، اما با این حال ممکن است هنوز نیاز خاصی از کودک برآورده نشده باشد، مانند اینکه احساس کند به او گوش داده نمی‌شود  یا از او محافظت نمی‌شود.

باورهای اصلی افراد با طرحواره محرومیت عاطفی چیست؟

افراد دارای طرحواره محرومیت عاطفی ممکن است دارای باورهای اصلی مانند “احساسات من مهم نیستند”، “من همیشه تنها خواهم بود” یا “هیچ کس مرا درک نمی‌کند.” باشند. این باورها به احساس پوچی مزمن، غمگینی یا قطع ارتباط با دیگران کمک می‌کنند.

نشانه‌های طرحواره محرومیت عاطفی چیست؟

اثرات محرومیت عاطفی می‌تواند گسترده باشد و افراد را هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی تحت تأثیر قرار دهد. به همین دلیل، موارد افراطی طرحواره محرومیت عاطفی می‌تواند به یک اختلال تبدیل شود. سه شکل مختلف از محرومیت عاطفی وجود دارد که می‌تواند بر نحوه تفکر و احساس دیگران در مورد خود تأثیر بگذارد. ممکن است به آنها عشق، محبت و پرورش داده نشده باشد/ ممکن است از همدلی محروم شده باشند/یا ممکن است کسی را نداشته باشند که برای حمایت به او تکیه کنند.

نشانه‌های محرومیت عاطفی در دوران کودکی و بزرگسالی به شرح زیر است:

طرحواره محرومیت عاطفی در دوران کودکی

محرومیت عاطفی در دوران کودکی معمولاً به صورت احساس تنهایی، افسردگی و/یا اضطراب ظاهر می‌شود. در نتیجه‌ی نحوه برآورده شدن نیازهای آنها توسط مراقبین، این کودکان معتقدند که خواسته‌های آنها بی اهمیت است و بیان نیازهای خود را متوقف می‌کنند.

در نتیجه، کودکان دارای طرحواره محرومیت عاطفی احساس تنهایی یا پوچی می‌کنند. محرومیت شدید عاطفی در دوران نوزادی می‌تواند باعث شکست در رشد (failure to thrive) شود و منجر به مشکلات رشد و تاخیر در رشد شود.

طرحواره محرومیت عاطفی در بزرگسالان

در کنار احساس تنهایی، افسردگی و اضطراب، محرومیت عاطفی در بزرگسالان ممکن است باعث شود که آنها نیازهای ذاتی خود را به‌عنوان بی‌اهمیت یا ثانویه نسبت به افراد دیگر ببینند. افراد دارای طرحواره محرومیت عاطفی ممکن است این دیدگاه را نیز داشته باشند که افراد “قوی” نیازهای عاطفی ندارند. بنابراین، آنها ممکن است سعی کنند احساسات خود را پایین بیاورند، از صحبت کردن در مورد احساسات و نیازهای خود اجتناب کنند و قوی‌تر از آنچه هستند رفتار کنند.

افراد با طرحواره محرومیت عاطفی ممکن است اشتیاق دائمی برای ارتباط عاطفی و رضایت را تجربه کنند. آنها ممکن است احساس پوچی عمیقی داشته باشند، گویی چیزی حیاتی از زندگی آنها گم شده است. این طرحواره می‌تواند منجر به مشکلاتی در شناسایی و بیان احساسات آنها و همچنین چالش در جستجو و دریافت حمایت عاطفی از دیگران شود.

چنین افرادی همچنین ممکن است با مشکلاتی مانند اختلالات خوردن یا سوء مصرف مواد دست و پنجه نرم کنند.

الگوهای رابطه در افراد با این طرحواره چگونه است؟

طرحواره محرومیت عاطفی می‌تواند به طور قابل توجهی بر نحوه شکل گیری و حفظ روابط افراد تأثیر بگذارد. آنها ممکن است با برقراری صمیمیت دست و پنجه نرم کنند و اعتماد به احساسات دیگران برایشان مشکل باشد. آنها همچنین ممکن است شریکی را جذب کنند یا به دنبال شریکی بگردند که از نظر عاطفی در دسترس نیست و این باور را تداوم می‌بخشد که نیازهای عاطفی آنها هرگز برآورده نخواهد شد.

تأثیر بر عملکرد در افراد با طرحواره محرومیت عاطفی چیست؟

این طرحواره می‌تواند بر حوزه‌های مختلف زندگی یک فرد تأثیر بگذارد. ممکن است منجر به احساس نارضایتی مزمن، احساس انزوا، و مشکلات در ایجاد و حفظ روابط عمیق و معنادار شود. همچنین می‌تواند بر عزت نفس و ارزش خود تأثیر بگذارد، زیرا افراد ممکن است در تلاش باشند تا باور کنند که سزاوار رضایت عاطفی هستند.

چگونه مردم با طرحواره محرومیت عاطفی کنار می‌آیند؟

طرحواره محرومیت عاطفی ممکن است منجر به تلاش فردی برای کنار آمدن با باورهای دشوار خود به یکی از این سه راه شود: اجتناب، جبران بیش از حد، یا تسلیم شدن.

۱. اجتناب

برخی از افراد با طرحواره محرومیت عاطفی ممکن است سعی کنند از موقعیت‌هایی که در آن طرحواره آنها ایجاد می‌شود، اجتناب کنند. به عنوان مثال، آنها ممکن است از روابط اجتناب کنند، زیرا معتقدند که نیازهای آنها در روابط برآورده نمی‌شوند، یا ممکن است از صحبت در مورد نیازهای خود صرف نظر کنند تا از ناامیدی ناشی از برآورده نشدن مجدد آن نیازها جلوگیری کنند.

۲. جبران بیش از حد

از طرف دیگر، برخی از افراد مبتلا به طرحواره محرومیت عاطفی ممکن است با عمل کردن بر خلاف باورهای خود، بیش از حد باورهای خود را جبران کنند. برای مثال، چنین افرادی ممکن است نیازهای خود را با صدای بلندتر و قاطعانه‌تر بیان کنند و احتمالاً دیگران را به خاطر احساسات منفی خود سرزنش کنند.

جبران بیش از حد ممکن است باعث شود فرد احساس ناخوشایندی و آسیب پذیری کند زیرا برخلاف باورهای طرحواره او است. این ناراحتی به تنهایی می‌تواند طرحواره را با ایجاد این احساس در فرد که گویی رفتار نامناسبی دارد، تقویت کند.

علاوه بر این، اگر جبران بیش از حد برای برآورده شدن نیازهای فرد برای محبت، همدلی یا محافظت کارساز نباشد، می‌تواند طرحواره را بیشتر تقویت کند. سپس این تصور برای آنها ایجاد می‌شود که هر کاری که انجام می‌دهند، نیازهایشان برآورده نمی‌شود.

۳. تسلیم شدن

دیگرانی که طرحواره محرومیت عاطفی دارند ممکن است با تسلیم شدن در برابر باورهای دشوار طرحواره خود، با آن کنار بیایند. وقتی کسی تسلیم این طرحواره می‌شود، به این باور تسلیم می‌شود که عزیزانش نیاز او به عشق، همدلی یا امنیت را برآورده نمی‌کنند. آنها حتی ممکن است جذب افرادی شوند که به وضوح قادر به برآوردن نیازهای عاطفی آنها نیستند، بنابراین با عمل به روشی که این ایده را تقویت می‌کند که دیگران به آنها اهمیت نمی‌دهند، زندگی خود را به یک پیشگویی تبدیل می‌کنند.

درمان طرحواره محرومیت عاطفی

تغییر راهبردهای ناسازگار دشوار است زیرا بیشتر بر اساس احساسات است تا منطق. با این حال، با تعهد، ثبات و درمان مناسب اختلال محرومیت عاطفی، دستیابی به تغییرات مثبت کاملاً امکان پذیر است. طرحواره درمانی از تکنیک‌های مختلفی برای درمان و کمک به بهبود طرحواره‌های ناسازگار با تمرکز بر تجربیات اولیه دوران کودکی و خود رابطه درمانی استفاده می‌کند.

استراتژی‌های تطبیقی

۱. با طرحواره خود آشنا شوید.

افراد دارای طرحواره محرومیت عاطفی عادت دارند نیازهای عاطفی خود را برآورده نکنند. علاوه بر این، بسیاری ممکن است متوجه نشوند که چرا این احساس را دارند یا حتی متوجه مشکل خود نشوند. اولین گام برای غلبه بر طرحواره محرومیت عاطفی این است که از چیستی و تأثیر آن بر شما آگاهی بیشتری پیدا کنید. اگر می‌خواهید بیشتر بدانید، مقالات ما را در مورد طرحواره‌های ناسازگار بررسی کنید.

مقاله مرتبط: تله‌ها و طرحواره‌ها و راه کمک گرفتن از آنها برای زندگی بهتر

۲. مراقب باشید که با چه کسانی در ارتباط هستید.

از خود بپرسید که آیا افراد نزدیک به شما طرحواره شما را تقویت می‌کنند یا خیر و در صورت لزوم تغییراتی را اعمال کنید. سعی کنید اطراف خود را با افرادی احاطه کنید که به شما کمک می‌کنند تا احساس دوست داشته شدن، درک و امنیت کنید.

۳. انتظارات خود را از مردم ارزیابی کنید.

برآورده نشدن نیازهای عاطفی شما برای مدت طولانی می‌تواند به این معنی باشد که نیازهای شما بیشتر از آن چیزی است که دیگران می‌توانند واقع بینانه برآورده کنند. سعی کنید به این موضوع پی ببرید که مردم احتمالاً عمداً از محبت، همدلی یا حمایت خودداری نمی‌کنند، بلکه معمولاً آنچه را که می‌توانند و زمانی که احساس می‌کنند می‌توانند ارائه دهند، ارائه می‌دهند.

۴. آسیب پذیری (vulnerability) را تمرین کنید.

ممکن است ناراحت کننده باشد، اما سعی کنید احساسات خود را همانطور که حسشان می‌کنید، تجربه کنید. سعی کنید برخلاف آنچه که در کودکی به شما آموزش داده شده است، احساسات خود را کنار نگذارید یا آنها را نادیده نگیرید. بدانید که تجربه احساسات توسط شما، نشانه شجاعت شماست و نه ضعف. اگر شریک یا دوستان نزدیکی دارید، سعی کنید در مورد احساس خود و آنچه بیشتر دوست دارید، صحبت کنید. این کار را به تدریج انجام دهید و با چیزی کوچک شروع کنید. به عنوان مثال، «وقتی راه می‌رویم، گرفتن دست تو باعث می‌شود احساس کنم که دوستت دارم. اگر این کار را بیشتر انجام دهیم برای تو مشکلی نیست؟»