pH نرمال خون چیست؟

اسیدوز

اسیدوز ناشی از تولید بیش از حد اسید در خون یا از دست دادن بیش از حد بی‌کربنات از خون (اسیدوز متابولیک) یا در اثر تجمع دی‌اکسید کربن در خون است که ناشی از عملکرد ضعیف ریه یا تنفس ضعیف (اسیدوز تنفسی) است. اسیدیته خون زمانی افزایش می‌یابد که افراد موادی مصرف کنند که حاوی اسید است یا اسید تولید می‌کند یا زمانی که ریه‌ها دی اکسید کربن کافی دفع نمی‌کنند.

• افراد مبتلا به اسیدوز متابولیک اغلب حالت تهوع، استفراغ و خستگی دارند و ممکن است سریع‌تر و عمیق‌تر از حد طبیعی نفس بکشند.
• افراد مبتلا به اسیدوز تنفسی اغلب سردرد و گیجی دارند و تنفس ممکن است کم عمق، آهسته یا هر دو به نظر برسد.

اگر افزایش اسید بر سیستم‌های کنترل اسید و باز بدن غلبه کند، خون اسیدی می‌شود. با کاهش PH خون (اسیدی‌تر شدن خون)، قسمت‌هایی از مغز که تنفس را تنظیم می‌کنند، تحریک می‌شوند تا تنفس سریع‌تر و عمیق‌تری ایجاد کنند ( جبران تنفسی اختلال اسید و باز). تنفس سریع‌تر و عمیق‌تر، میزان دی‌اکسید کربن بازدمی را افزایش می‌دهد که pH خون را به حالت طبیعی باز می‌گرداند.

کلیه ها نیز سعی می‌کنند با دفع اسید بیشتر از طریق ادرار جبران کنند. با این حال، اگر بدن به تولید بیش از حد اسید ادامه دهد، هر دو مکانیسم را می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد و منجر به اسیدوز شدید و در نهایت مشکلات قلبی و کما شود.

علل اسیدوز

اسیدوز بسته به علت اصلی آن به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود:

1. متابولیک
2. تنفسی

اسیدوز متابولیک

علل متفاوتی می‌توانند باعث اسیدوز متابولیک شوند از جمله:

• اسیدوز متابولیک زمانی ایجاد می‌شود که مقدار اسید در بدن به علت مصرف ماده‌ای که اسیدی است یا ماده‌ای که می‌تواند به یک اسید تجزیه شود مثل الکل چوب (متانول)، ضد یخ (اتیلن گلیکول) یا دوز بالای آسپرین (اسید استیل سالیسیلیک)، افزایش یابد. بسیاری از داروها و سموم دیگر نیز می‌توانند باعث اسیدوز شوند.
• اسیدوز متابولیک همچنین می‌تواند در نتیجه متابولیسم غیرطبیعی رخ دهد. بدن در مراحل پیشرفته شوک (اسیدوز لاکتیک) و در دیابت نوع ۱ که به خوبی کنترل نشده است (کتواسیدوز دیابتی) اسید اضافی تولید می‌کند.
• زمانی که کلیه‌ها به طور طبیعی کار نمی‌کنند (نارسایی کلیه) و بنابراین قادر به دفع مقادیر کافی اسید از طریق ادرار نیستند، حتی تولید مقادیر طبیعی اسید ممکن است منجر به اسیدوز شود .
• یکی دیگر از علت‌ها زمانی است که بدن بیش از حد باز (قلیا) را از دست بدهد. به عنوان مثال، بی‌کربنات می تواند از طریق دستگاه گوارش به دلیل اسهال یا ایلئوستومی از بین برود.

اسیدوز تنفسی

علل متفاوتی می‌توانند باعث اسیدوز تنفسی شوند از جمله:

• اسیدوز تنفسی زمانی ایجاد می‌شود که ریه‌ها دی‌اکسیدکربن را به اندازه کافی دفع نمی‌کنند (تهویه ناکافی)، مثل زمان‌هایی که فرد دچار اختلالاتی است که به شدت ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند (مانند بیماری مزمن انسدادی ریه، پنومونی شدید، نارسایی قلبی و آسم).
• اسیدوز تنفسی همچنین می‌تواند هنگامی که فردی مبتلا به اختلالات مغزی یا اختلالات اعصاب یا ماهیچه‌های قفسه سینه (مانند سندرم گیلن باره یا اسکلروز جانبی آمیوتروفیک) باشد که تنفس را مختل می کنند، رخ دهد.
• علاوه بر این، افراد زمانی که تنفسشان به دلیل مصرف بیش از حد آرام‌بخش مثل مواد مخدر، الکل یا داروهای قوی که باعث خواب می‌شوند (مسکن‌ها) کند شود، ممکن است دچار اسیدوز تنفسی شوند. در نتیجه کندی تنفس، سطح اکسیژن خون ممکن است پایین باشد.
• اختلال تنفس در خواب (به عنوان مثال، آپنه خواب) می‌تواند به طور مکرر باعث توقف تنفس و در نتیجه اسیدوز تنفسی شود.

علائم اسیدوز

۱. در اسیدوز متابولیک خفیف، افراد ممکن است علائمی نداشته باشند اما معمولاً علائم زیر را تجربه می‌کنند:

• خستگی
• حالت تهوع
• استفراغ
• تنفس عمیق‌تر و کمی سریع‌تر می‌شود (زیرا بدن سعی می‌کند اسیدوز را با دفع بیشتر دی اکسید کربن اصلاح کند).

با بدتر شدن اسیدوز، افراد دچار احساس ضعف و خواب آلودگی شدید می‌شوند و ممکن است به طور فزاینده‌ای احساس گیجی و تهوع کنند. در نهایت، در موارد شدید، ممکن است مشکلات قلبی ایجاد شود و فشار خون کاهش یابد و منجر به شوک، کما و مرگ شود.

۲. در اسیدوز تنفسی، اولین علائم عبارت‌اند از:

• خواب آلودگی
• سردرد

با ناکافی شدن اکسیژن خون، خواب‌آلودگی ممکن است به حالت بی‌حالی و کما تبدیل شود. اگر تنفس متوقف شود یا به شدت مختل شود، بی‌حسی و کما می‌توانند در عرض چند ثانیه تا چند ساعت ایجاد شود.

تشخیص اسیدوز

آزمایشات خون

تشخیص اسیدوز به طور کلی نیاز به اندازه گیری pH خون و دی‌اکسیدکربن در نمونه خون شریانی دارد که معمولاً از شریان رادیال مچ گرفته می‌شود. از خون شریانی استفاده می‌شود زیرا خون وریدی معمولاً هنگام اندازه گیری وضعیت pH بدن قابل اعتماد نیست.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علت اسیدوز، پزشکان سطح بی‌کربنات خون را نیز اندازه گیری می‌کنند. سپس آزمایش‌های خون اضافی برای کمک به تعیین علت خاص انجام می‌شود.

درمان اسیدوز

درمان اسیدوز شامل دو مورد کلی می‌شود:

1. درمان علت
2. گاهی اوقات تجویز مایعات با بی‌کربنات که توسط ورید داده می‌شود.

تقریباً همیشه، درمان اسیدوز در جهت معکوس کردن و برطرف کردن علت آن است و به ندرت استفاده از داروهای قلیایی مانند بی کربنات برای معکوس کردن اسیدوز.

• در اسیدوز متابولیک، درمان در درجه اول به علت آن بستگی دارد. به عنوان مثال، ممکن است استفاده از انسولین برای کنترل دیابت یا حذف ماده سمی از خون در موارد مسمومیت، لازم باشد.
• در اسیدوز تنفسی، درمان با هدف بهبود عملکرد ریه‌ها انجام می‌شود. داروهایی که راه‌های هوایی را باز می‌کنند (گشادکننده‌های برونش، مانند آلبوترول) ممکن است به افرادی که بیماری‌های ریوی مانند آسم و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) دارند، کمک کند. آرامبخشی ناشی از داروها و سایر مواد گاهی اوقات می‌تواند با پادزهرهایی معکوس شود. افرادی که به هر دلیلی دچار اختلال شدید تنفسی یا اختلال عملکرد ریه هستند، ممکن است به تهویه مکانیکی برای کمک به تنفس نیاز داشته باشند.

اسیدوز شدید نیز زمانی که به تلاش‌ها برای درمان علت پاسخ نمی‌دهد، ممکن است مستقیماً درمان شود. در چنین مواردی، بی‌کربنات ممکن است به صورت داخل وریدی داده شود. با این حال، بی کربنات تنها تسکین موقتی را فراهم می‌کند و ممکن است عوارضی داشته و باعث آسیب شود.