تاثیر شنا بر پوست و مو
شنا یک ورزش مفید برای سلامت بدن است، اما قرار گرفتن مداوم در آب، به‌ویژه آب کلردار استخرها، می‌تواند به پوست و مو آسیب برساند. آب، چربی‌های طبیعی پوست و مو را از بین می‌برد و موجب خشکی، تحریک پوست و شکنندگی موها می‌شود. کلر و سایر مواد شیمیایی موجود در استخر نیز می‌توانند این اثرات را تشدید کنند. در این مقاله، تأثیرات شنا بر پوست و مو را بررسی کرده و روش‌های مؤثر برای جلوگیری و درمان این آسیب‌ها را معرفی می‌کنیم.
تاثیر شنا بر پوست و مو
چرا پوست و موی شناگران خشک می‌شود؟
شنا یکی از ورزش‌هایی است که می‌تواند چالش‌های زیادی برای سلامت پوست و مو ایجاد کند. پوست انسان به‌طور طبیعی دارای یک لایه محافظ لیپیدی (چربی) است که موجب نرمی و انعطاف‌پذیری آن شده و از تبخیر بیش از حد آب جلوگیری می‌کند. این چربی عمدتاً توسط غدد سباسه (sebaceous glands) که غدد برون‌ریز میکروسکوپی درون پوست هستند، تولید می‌شود. این غدد ماده‌ای به نام سبوم ترشح می‌کنند که پوست را نرم نگه داشته و تا حدی در برابر نفوذ آب مقاوم می‌سازد. (غدد سباسه معمولاً در کنار فولیکول‌های مو قرار دارند.)
در پستانداران آبزی مانند فک‌های دریایی، این غدد بسیار توسعه‌یافته‌تر هستند و نقش مهمی در محافظت از پوست آن‌ها در برابر تماس مداوم با آب دارند. اما از آنجایی که پوست انسان برای زندگی در آب تکامل نیافته است، تماس طولانی‌مدت با آب (به‌ویژه آب استخرهای کلردار یا آب شور دریا) می‌تواند باعث از بین رفتن این لایه محافظ و آسیب به سد پوستی شود.
آسیب به سد پوستی منجر به افزایش تبخیر آب از سطح پوست (ترانس‌اپیدرمال واتر لاس – TEWL) می‌شود که در نهایت خشکی، خارش، پوسته‌پوسته شدن و تحریک پوست را به دنبال دارد. پس از این آسیب، پوست مکانیسم‌های ترمیمی خود را فعال می‌کند، اما در این مدت فرد ممکن است علائمی مانند حساسیت، قرمزی و احساس سوزش را تجربه کند.
سبوم: یک شمشیر دولبه!
سبوم نقش حیاتی در حفظ سلامت پوست و مو دارد. این ماده:
- پوست و مو را نرم و مرطوب نگه می‌دارد.
- از تبخیر بیش از حد آب از سطح پوست جلوگیری می‌کند.
- به عنوان یک سد دفاعی در برابر عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها و قارچ‌ها عمل می‌کند.
بااین‌حال، تولید بیش از حد سبوم می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. غدد سباسه بیش‌فعال ممکن است باعث چرب شدن بیش از حد پوست و مو، انسداد منافذ، و بروز آکنه شود. سبوم همچنین محیطی مناسب برای رشد باکتری پروپیونی‌باکتریوم آکنس (Cutibacterium acnes) فراهم می‌کند که می‌تواند در ایجاد آکنه، جوش‌های سرسیاه و سرسفید نقش داشته باشد – حتی در نواحی مانند پوست سر.
تاثیر کلر بر پوست و مو
۱. اثر کلر بر پوست
علاوه بر تأثیر خود آب، شناگران در معرض کلر و سایر مواد شیمیایی مورد استفاده در استخرها قرار دارند. این مواد ضدعفونی‌کننده نقش مهمی در کاهش خطر عفونت‌های پوستی دارند و از بروز بیماری‌هایی مانند:
- زردزخم (Impetigo) ناشی از باکتری‌ها
- زگیل‌های ویروسی (Viral warts)
- بیماری‌های قارچی مانند پای ورزشکار (Athlete’s foot)
با این حال، کلر می‌تواند باعث آسیب به پوست شود. این ماده با از بین بردن چربی‌های طبیعی (سبوم) موجود در سطح پوست، موجب:
- خشکی، سفتی و خارش پوست
- حساسیت و تحریک پوستی (به‌ویژه در افراد با پوست حساس)
- بدتر شدن بیماری‌های پوستی مانند اگزما و پسوریازیس
افرادی که دارای پوست خشک یا شرایط پوستی مانند درماتیت آتوپیک (اگزما) هستند، ممکن است بعد از شنا در استخرهای کلردار، علائمشان تشدید شود. در این موارد، بثورات پوستی، قرمزی، التهاب و حتی پوسته‌پوسته شدن ممکن است مشاهده شود.
۲. اثر کلر بر مو
کلر همچنین برای مو بسیار خشک‌کننده است.
- ساقه مو تمایل دارد کلر را جذب کند، که موجب تخریب لایه محافظ چربی (سبوم) روی موها می‌شود.
- از بین رفتن این لایه چربی، موجب افزایش شکنندگی مو و کاهش انعطاف‌پذیری آن می‌شود.
- در اثر قرارگیری مداوم در آب کلردار، کوتیکول‌های محافظ مو آسیب می‌بینند که در نتیجه موها دچار موخوره و شکستگی مکرر می‌شوند.
آیا کلر می‌تواند رنگ مو را سبز کند؟
کلر مستقیماً باعث سبز شدن موها نمی‌شود. تغییر رنگ مو ناشی از وجود یون‌های فلزی، به‌ویژه مس (Cu)، در آب استخر است.
- یون‌های مس اکسید شده می‌توانند به پروتئین‌های موجود در ساقه مو متصل شوند و موها را به رنگ سبز مایل به آبی درآورند.
- موهای خشک و متخلخل (مخصوصاً موهایی که از نظر شیمیایی رنگ شده یا دکلره شده‌اند) بیشتر مستعد جذب این یون‌ها و تغییر رنگ هستند.
چه کسانی بیشتر در معرض آسیب کلر هستند؟
هر فردی که به‌طور مرتب موهای خود را در معرض آب کلردار قرار دهد، ممکن است دچار آسیب شود. اما برخی از انواع مو نسبت به کلر آسیب‌پذیرتر هستند:
- موهای رنگ‌شده: به‌خصوص موهایی که دکلره یا هایلایت شده‌اند، به دلیل ساختار متخلخل خود، بیشتر کلر و فلزات را جذب می‌کنند.
- موهای تحت درمان با مواد شیمیایی: موهایی که کراتینه، ریباندینگ، یا صاف‌شده‌اند، معمولاً شکننده‌ترند و در معرض آسیب بیشتری قرار دارند.
- موهای خشک و نازک: این نوع موها به‌دلیل کمبود چربی محافظ طبیعی، سریع‌تر رطوبت خود را از دست داده و شکننده می‌شوند.
- موهای آسیب‌دیده: موهایی که قبلاً تحت تأثیر حرارت (سشوار و اتو مو) یا مواد شیمیایی قرار گرفته‌اند، در برابر کلر حساس‌ترند و احتمال شکستگی آن‌ها بیشتر است.
چگونه از خشکی پوست و مو پس از شنا جلوگیری کنیم؟
شنا می‌تواند تأثیرات مخربی بر روی پوست و مو داشته باشد، اما با رعایت اقدامات پیشگیرانه و مراقبت‌های مناسب قبل و بعد از شنا، می‌توان این آسیب‌ها را به حداقل رساند.
🟢 مراقبت‌های قبل از شنا
برخلاف تصور رایج، محافظت از پوست و مو باید قبل از ورود به آب آغاز شود. آماده‌سازی مناسب می‌تواند از آسیب‌های ناشی از کلر و آب جلوگیری کند.
مراقبت از پوست قبل از شنا
🔹 استفاده از روغن یا لوسیون محافظ:
- قبل از ورود به آب، از کرم‌های ضدآفتاب مقاوم در برابر آب استفاده کنید. این کرم‌ها علاوه بر محافظت در برابر اشعه UV، حاوی روغن‌هایی هستند که یک لایه محافظ روی پوست ایجاد کرده و از تماس مستقیم کلر و سایر مواد شیمیایی با پوست جلوگیری می‌کنند.
- روغن‌های طبیعی مانند روغن نارگیل یا روغن جوجوبا نیز می‌توانند به‌عنوان یک سد چربی روی پوست عمل کنند و از خشکی و تحریک پوست جلوگیری نمایند.
مراقبت از مو قبل از شنا
🔹 موهای خود را قبل از ورود به آب خیس کنید:
- موهای خشک و متخلخل آب کلردار را سریع‌تر جذب می‌کنند. بنابراین، قبل از ورود به استخر، موهای خود را با آب شیرین بشویید تا ظرفیت جذب کلر کاهش یابد.
- این کار از نفوذ مواد شیمیایی به کوتیکول مو و کاهش اثرات تخریبی کلر جلوگیری می‌کند.
🔹 استفاده از نرم‌کننده یا روغن:
- قبل از شنا، یک لایه نازک از نرم‌کننده بدون نیاز به آبکشی (leave-in conditioner) یا چند قطره روغن سبک مانند روغن آرگان یا روغن نارگیل روی موهای خود بمالید. این کار به حفظ رطوبت و جلوگیری از جذب مواد شیمیایی کمک می‌کند.
🔹 استفاده از کلاه شنا:
- کلاه شنای لاتکس یا سیلیکونی می‌تواند به‌طور موثری از تماس مستقیم آب استخر با موهای شما جلوگیری کند. اگر موهای بلندی دارید، بهتر است قبل از پوشیدن کلاه، آن را به‌صورت شل ببندید تا از گره‌خوردگی و شکستگی جلوگیری شود.
🟢 مراقبت‌های بعد از شنا
🔹 شستشوی بلافاصله پس از خروج از استخر ضروری است. باقی ماندن کلر روی پوست و مو می‌تواند باعث افزایش خشکی و آسیب شود.
🔹 شستشوی بدن:
- از یک شوینده ملایم و بدون سولفات برای پاکسازی پوست استفاده کنید.
- نیازی به اسکراب شدید پوست نیست، زیرا کلر و آب استخر چربی طبیعی پوست را از بین می‌برند و شستشوی بیش‌ازحد می‌تواند باعث تحریک بیشتر شود.
- اگر بوی کلر روی پوست باقی مانده است، ممکن است تعادل شیمیایی استخر نامناسب باشد، زیرا یک استخر با pH متعادل نباید بوی شدید کلر داشته باشد.
🔹 شستشوی مو:
- موهای خود را با شامپوی مخصوص شناگران یا شامپوی بدون سولفات بشویید.
- اگر رنگ موهای شما در اثر شنا مایل به سبز شده است، از شامپوهای حاوی مواد کلات‌کننده (chelating shampoos) که مخصوص از بین بردن یون‌های فلزی (مانند مس) طراحی شده‌اند، استفاده کنید.
بازگرداندن رطوبت پوست و مو پس از شنا
🔹 آبرسانی به پوست:
- بعد از استحمام، بلافاصله از لوسیون مرطوب‌کننده یا روغن‌های طبیعی (مانند روغن بادام یا جوجوبا) برای حفظ رطوبت پوست استفاده کنید.
🔹 تقویت مو با نرم‌کننده و ماسک مغذی:
- بعد از شستشو، از یک نرم‌کننده عمیق یا ماسک موی ترمیم‌کننده استفاده کنید تا کوتیکول‌های مو بازسازی شوند و خاصیت ارتجاعی از دست‌رفته موها بازیابی شود.
- اگر موهای شما دچار گره‌خوردگی شده است، می‌توانید از سرم‌های ضدگره (detangling serums) استفاده کنید تا از کشیدگی و شکستگی مو جلوگیری شود.
✅ با رعایت این نکات، می‌توان اثرات منفی کلر و آب استخر را به حداقل رساند و سلامت پوست و مو را حفظ کرد.
درمان نگهدارنده یا مداوم برای حفظ سلامت پوست و مو
حفظ سلامت پوست و مو در برابر آسیب‌های ناشی از کلر و آب استخر نیازمند مراقبت‌های منظم و مداوم است. بهترین راه برای جلوگیری از مشکلات، تقویت سد محافظ پوست و مو و مرطوب نگه داشتن آن‌ها به‌طور روزانه است.
🟢 مراقبت مداوم از پوست
بهترین راه برای محافظت از سد پوستی، پیشگیری از آسیب‌های ناشی از خشکی و مواد شیمیایی است.
🔹 مرطوب‌کننده‌های حاوی سرامید (Ceramide):
- مرطوب کردن پوست دو بار در روز (صبح و شب)، به‌ویژه در نواحی با تولید چربی کمتر (مانند بازوها و پاها)، می‌تواند به حفظ سلامت پوست کمک کند.
- کرم‌های حاوی سرامید یکی از بهترین انتخاب‌ها برای بازسازی سد پوستی و جلوگیری از تبخیر آب از سطح پوست هستند.
🔹 انتخاب بین کرم و لوسیون:
- کرم‌ها رطوبت بیشتری دارند و برای پوست‌های خشک‌تر مناسب‌ترند.
- لوسیون‌ها سبک‌ترند و برای پوست‌های چرب یا نوجوانان گزینه بهتری محسوب می‌شوند.
🔹 نیاز به داروهای خاص:
- مرطوب‌کننده‌های بدون نسخه (OTC) معمولاً برای پوست‌های معمولی کافی هستند.
- در شرایط خاص پوستی (مانند اگزما، پسوریازیس یا خشکی شدید)، ممکن است نیاز به کرم‌های دارویی یا مشورت با متخصص پوست باشد.
🔹 انتخاب محصول مناسب:
- مهم‌ترین نکته در انتخاب مرطوب‌کننده، تعادل مناسب بین چربی و رطوبت برای پوست شماست.
- استفاده از محصولی که از آن لذت می‌برید و احساس خوبی به شما می‌دهد، احتمال مداومت در مراقبت را افزایش می‌دهد.
🟢 مراقبت مداوم از مو
🔹 محافظت از مو قبل از شنا:
- قبل از ورود به استخر، موهای خود را با آب شیرین خیس کنید. این کار از جذب کلر و مواد شیمیایی به داخل ساقه مو جلوگیری می‌کند.
- استفاده از روغن‌های طبیعی (مانند روغن آرگان یا نارگیل) یا نرم‌کننده بدون نیاز به آبکشی، می‌تواند به عنوان یک لایه محافظ روی مو عمل کند و از خشکی آن جلوگیری نماید.
🟢 نقش هیدراته نگه‌داشتن بدن
🔹 نوشیدن آب کافی:
- ممکن است به نوشیدن آب به‌عنوان یک روش مراقبت از پوست و مو فکر نکنید، اما آبرسانی داخلی یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت پوست و مو است.
- قبل و بعد از شنا، مقدار کافی آب بنوشید تا:
- رطوبت از دست رفته را جبران کند.
- به دفع سموم، از جمله کلر جذب‌شده توسط بدن، کمک کند.
- از خشکی و زبری پوست جلوگیری کند.
- انعطاف‌پذیری و نرمی پوست را حفظ کند.
🔹 نکته: کلر یک ماده اکسیدکننده است و به نوعی یک “سم” برای پوست و مو محسوب می‌شود. بنابراین، هیدراته نگه داشتن بدن می‌تواند اثرات منفی آن را کاهش داده و پوست را سالم‌تر نگه دارد.
✅ نتیجه: مراقبت‌های منظم از پوست و مو، از جمله مرطوب کردن روزانه، محافظت از مو قبل از شنا، و هیدراته نگه داشتن بدن، می‌تواند به میزان قابل توجهی اثرات مخرب کلر را کاهش دهد.
چگونه موهای آسیب‌دیده از کلر را ترمیم کنیم؟
موهایی که در اثر کلر آسیب دیده‌اند، معمولاً خشک، شکننده، وزدار و گره‌خورده هستند و حتی ممکن است سفید و بی‌رنگ به نظر برسند. در چنین شرایطی، مراقبت‌های ویژه‌ای برای بازیابی سلامت و درخشش مو ضروری است.
۱. گام اول: بررسی میزان آسیب.
اگر آسیب مو شدید است، به متخصص مراجعه کنید. یک آرایشگر یا متخصص مراقبت از مو می‌تواند سطح آسیب را ارزیابی کند و مناسب‌ترین محصولات و درمان‌ها را به شما توصیه کند. گاهی اوقات، کوتاه کردن موهای آسیب‌دیده (به‌ویژه نوک موها)، تنها راه برای جلوگیری از پیشرفت بیشتر آسیب و شکستگی مو است.
۲. گام دوم: حذف کلر باقی‌مانده از مو
- استفاده از شامپوی پاک‌کننده (Clarifying Shampoo): کلر می‌تواند روی موها تجمع کرده و باعث خشکی و شکنندگی بیشتر شود. استفاده از یک شامپوی شفاف‌کننده (Clarifying Shampoo) می‌تواند به پاکسازی مو از بقایای کلر و مواد شیمیایی کمک کند. اگر شامپوی شفاف‌کننده ندارید، می‌توانید از یک ترکیب خانگی شامل جوش شیرین یا سرکه سیب برای از بین بردن باقی‌مانده کلر استفاده کنید.
- شستشوی مو با سرکه سیب یا جوش شیرین (درمان خانگی):
- سرکه سیب: مقدار مساوی سرکه سیب و آب را ترکیب کرده و روی موهای خود ماساژ دهید. بگذارید ۵ تا ۱۰ دقیقه روی مو بماند، سپس با آب ولرم بشویید.
- جوش شیرین: ۱ قاشق غذاخوری جوش شیرین را در یک لیوان آب حل کنید و روی موهای خود بمالید. ۲ تا ۳ دقیقه صبر کنید و سپس با آب بشویید. این کار به حذف تجمع کلر و بازیابی pH مو کمک می‌کند.
۳. گام سوم: بررسی سلامت پوست سر
کلر می‌تواند نه تنها ساقه مو، بلکه پوست سر را نیز خشک کند. اگر پوست سر شما خشک شده است و پوسته‌پوسته می‌شود، از کرم‌های آبرسان مخصوص پوست سر استفاده کنید. روغن‌های طبیعی مانند روغن جوجوبا یا روغن آرگان نیز می‌توانند به بازگرداندن رطوبت پوست سر کمک کنند.
۴. گام چهارم: تقویت ساختار مو با پروتئین
🔹 استفاده از ماسک‌های پروتئینی و محصولات کراتینه:
- کلر می‌تواند پروتئین‌های مو را تخریب کند و باعث کاهش استحکام تارهای مو شود.
- برای ترمیم ساختار پروتئینی مو، از ماسک‌های حاوی کراتین، پروتئین گندم یا پروتئین ابریشم استفاده کنید.
- استفاده از درمان‌های پروتئینی هفتگی یا دو هفته یک‌بار می‌تواند به بازسازی و افزایش مقاومت موها کمک کند.
۵. گام پنجم: افزایش رطوبت مو با نرم‌کننده قوی
- استفاده از نرم‌کننده قوی: نرم‌کننده‌های معمولی روزانه برای موهای آسیب‌دیده از کلر کافی نیستند. استفاده از یک نرم‌کننده عمیق (Deep Conditioner) حداقل یک‌بار در هفته ضروری است.
- درمان با روغن نارگیل: روغن نارگیل یکی از بهترین مرطوب‌کننده‌های طبیعی برای موهای خشک است. مقداری روغن نارگیل گرم را به ساقه و نوک موهای خود بمالید و اجازه دهید ۳۰ دقیقه تا یک شب بماند، سپس با شامپوی ملایم بشویید. این روش به بازگرداندن نرمی و لطافت مو کمک می‌کند.
✅ نتیجه:
برای بازسازی موهای آسیب‌دیده از کلر، ترکیبی از پاکسازی کلر، تقویت پروتئینی، آبرسانی عمیق و مراقبت منظم مورد نیاز است. اگر آسیب شدید باشد، مشورت با متخصص و کوتاه کردن مو ممکن است بهترین گزینه باشد.
دیدگاهتان را بنویسید