انتقال‌دهنده‌های عصبی: نقش و تأثیرات آنها بر سلامت روان
سیستم عصبی مسئول کنترل تمامی اندام‌های بدن است و تقریباً در تمام عملکردهای حیاتی آن نقش دارد. نورون‌ها یا سلول‌های عصبی و انتقال‌دهنده‌های عصبی که با عنوان نوروترنسمیترها شناخته می‌شوند، نقش کلیدی در این سیستم ایفا می‌کنند.
نورون‌ها تکانه‌های عصبی را از طریق آزادسازی انتقال‌دهنده‌های عصبی، که پیام‌رسان‌های شیمیایی بدن هستند، منتقل می‌کنند. این مواد شیمیایی پیام‌ها را به سلول‌های دیگر ارسال می‌کنند.
انتقال‌دهنده‌های عصبی پیام‌های خود را با حرکت به سوی سلول‌های هدف و اتصال به گیرنده‌های خاص در سطح آنها منتقل می‌کنند. هر انتقال‌دهنده عصبی به گیرنده مخصوص خود متصل می‌شود. به عنوان مثال، مولکول‌های دوپامین به گیرنده‌های دوپامین متصل می‌شوند و با این اتصال، فعالیت خاصی را در سلول‌های هدف آغاز می‌کنند.
پس از انتقال پیام توسط انتقال‌دهنده‌های عصبی، بدن آنها را تجزیه یا بازیافت می‌کند.
بنابراین، انتقال‌دهنده‌های عصبی بخش مهمی از سیستم عصبی هستند و در رشد انسان و بسیاری از عملکردهای بدن نقشی اساسی دارند. در این مقاله به بررسی عملکرد آنها و انواع مختلف این ترکیبات می‌پردازیم.
عملکرد نوروترنسمیترها در بدن چیست؟
مغز برای تنظیم بسیاری از عملکردهای ضروری خود به انتقال‌دهنده‌های عصبی وابسته است. این عملکردها شامل موارد زیر هستند:
- ضربان قلب
- تنفس
- چرخه‌های خواب
- هضم
- خلق‌وخو
- تمرکز
- اشتها
- حرکت عضلانی
- رشد اولیه انسان
نوروترنسمیترها با کنترل این فرآیندها، نقش حیاتی در حفظ سلامت و تعادل بدن ایفا می‌کنند.
انواع مختلف انتقال دهنده‌های عصبی کدامند؟
تا به امروز، کارشناسان بیش از ۱۰۰ انتقال‌دهنده عصبی را شناسایی کرده‌اند و همچنان به کشف نمونه‌های جدیدی از آنها ادامه می‌دهند.
انتقال‌دهنده‌های عصبی به روش‌های مختلفی عمل می‌کنند که شامل موارد زیر می‌شود:
- انتقال دهنده های عصبی تحریکی که سلول هدف را تشویق می‌کنند تا اقدام کند.
- انتقال‌دهنده‌های عصبی بازدارنده که شانس عمل سلول هدف را کاهش می‌دهند. در برخی موارد، این انتقال دهنده‌های عصبی اثری شبیه آرامش دارند.
- انتقال دهنده‌های عصبی تعدیلی که می‌توانند به طور همزمان به بسیاری از نورون‌ها پیام ارسال کنند. آنها همچنین با سایر انتقال دهنده‌های عصبی ارتباط برقرار می‌کنند.
- بعضی از انتقال‌دهنده‌های عصبی بسته به نوع گیرنده‌ای که به آن متصل می‌شوند، می‌توانند چندین عملکرد را ایفا کنند.
در ادامه، برخی از شناخته‌شده‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی را معرفی می‌کنی
۱. استیل کولین
استیل کولین یک انتقال‌دهنده عصبی تحریکی است که نقش‌های متنوعی در بدن ایفا می‌کند، از جمله:
- باعث انقباض عضلات می‌شود.
- تولید بزاق و عرق را تحریک می‌کند.
- ضربان قلب را کنترل می‌کند.
- همچنین در حافظه، انگیزه و توجه نقش دارد.
سطح پایین استیل کولین با مشکلات حافظه و تفکر، از جمله بیماری آلزایمر، مرتبط است. برخی از داروهای بیماری آلزایمر به کاهش سرعت تجزیه استیل کولین در بدن کمک کرده و می‌توانند علائمی مانند از دست دادن حافظه را مدیریت کنند.
از طرف دیگر، سطح بیش‌ازحد استیل کولین ممکن است باعث انقباض شدید عضلات شده و علائمی ناخوشایند ایجاد کند، مانند:
- افزایش بزاق و اشک
- ضعف عضلانی و فلج
- اسهال
- تاری دید
نقش کولین در تولید استیل کولین
کولین، که یک ماده مغذی مهم و بلوک ساختمانی استیل کولین است، در بسیاری از غذاها یافت می‌شود و برای تولید کافی استیل کولین در رژیم غذایی ضروری است. منابع غنی کولین شامل جگر گاو، تخم‌مرغ، سویا و سیب‌زمینی است.
مکمل‌های کولین نیز موجود هستند، اما هنوز به‌طور کامل مشخص نیست که مصرف بیشتر کولین سطح این انتقال‌دهنده عصبی را افزایش می‌دهد یا خیر.
مطلب مرتبط: چطور سطح استیل کولین بدن را افزایش دهیم؟
۲. دوپامین
دوپامین یکی از انتقال‌دهنده‌های عصبی با عملکردهای حیاتی در بدن است که شامل موارد زیر می‌شود:
- حافظه
- یادگیری
- رفتار – اخلاق
- کنترل حرکت
- تنظیم جریان خون
دوپامین معمولاً به‌عنوان انتقال‌دهنده عصبی مرتبط با لذت و پاداش شناخته می‌شود و در زمان انجام فعالیت‌های لذت‌بخش توسط مغز آزاد می‌شود.
محققان معتقدند که کمبود دوپامین با بیماری پارکینسون مرتبط است. داروهایی که سطح دوپامین را تنظیم می‌کنند، می‌توانند در درمان علائم پارکینسون و همچنین در کاهش افسردگی، اعتیاد، اضطراب، اختلال دوقطبی و سایر مشکلات روانی مؤثر باشند.
تولید دوپامین و منابع غذایی
بدن برای تولید دوپامین به اسیدهای آمینه خاصی نیاز دارد که در غذاهای غنی از پروتئین مانند گوشت، ماهی و تخم‌مرغ وجود دارند. بااین‌حال، شواهد علمی نشان نمی‌دهد که مصرف این غذاها تأثیر مستقیمی بر سطح دوپامین داشته باشد.
هرچند مکملی برای دوپامین وجود ندارد، اما ورزش به‌طور طبیعی می‌تواند به افزایش سطح آن کمک کند. تحقیقات نشان داده است که ورزش منظم می‌تواند سیگنال‌دهی دوپامین را در مراحل اولیه بیماری پارکینسون بهبود بخشد.
عوامل زیادی می‌توانند سطح دوپامین را کاهش دهند و شناسایی و رفع این عوامل می‌تواند به حفظ سطح طبیعی این انتقال‌دهنده عصبی در بدن کمک کند.
مطلب مرتبط: دوپامین چیست و علل کمبود آن کدامند؟
مطلب مرتبط: ارتباط شکر و دوپامین
۳. اندورفین
اندورفین‌ها سیگنال‌های درد را مهار کرده و احساس لذت را در بدن ایجاد می‌کنند. این انتقال‌دهنده‌های عصبی با فعالیت‌هایی مانند خنده، عشق، رابطه جنسی و مصرف غذاهای لذت‌بخش مرتبط هستند.
بسیاری از افراد پس از ورزش احساس بهتری دارند، که احتمالاً به دلیل افزایش سطح اندورفین است. بر اساس تحقیقات منتشر شده در مجله Neuroscience، خنده نیز می‌تواند منجر به ترشح اندورفین شود.
اندورفین‌ها همچنین به مدیریت درد کمک می‌کنند. بررسی تحقیقات منتشر شده در Current Pain and Headache Reports نشان می‌دهد که ورزش‌های هوازی با افزایش سطح اندورفین می‌توانند به کاهش دفعات، مدت و شدت میگرن کمک کنند.
بنیاد آرتریت ورزش را به‌عنوان یک روش مؤثر برای کاهش درد و تقویت خلق‌وخو به افراد مبتلا به فیبرومیالژیا توصیه می‌کند.
۴. اپی نفرین (آدرنالین)
اپی‌نفرین، که به عنوان آدرنالین نیز شناخته می‌شود، در سیستم سمپاتیک بدن و واکنش “جنگ یا گریز” نقش اساسی دارد. این ماده هم به‌عنوان هورمون و هم به‌عنوان انتقال‌دهنده عصبی عمل می‌کند.
زمانی که فردی استرس یا ترس را تجربه می‌کند، بدن او اپی‌نفرین آزاد می‌کند. این امر باعث افزایش ضربان قلب و تنفس می‌شود و انرژی بیشتری به عضلات می‌رساند. همچنین، اپی‌نفرین با تقویت سرعت پردازش مغز، به فرد در تصمیم‌گیری سریع کمک می‌کند.
با این حال، استرس مزمن می‌تواند منجر به ترشح بیش از حد اپی‌نفرین شود. طبق گفته موسسه ملی سلامت روان، این وضعیت در طول زمان می‌تواند به مشکلات متعددی از جمله کاهش سیستم ایمنی، فشار خون بالا، دیابت و بیماری قلبی منجر شود.
مطلب مرتبط: پاسخ به سوالات رایج درباره اپی نفرین یا آدرنالین، عملکرد و کاربردهایی آن در پزشکی
پزشکان از اپی‌نفرین برای درمان برخی شرایط تهدیدکننده زندگی استفاده می‌کنند، از جمله:
- آنافیلاکسی (یک واکنش آلرژیک شدید)
- حملات آسم
- ایست قلبی
- برخی از عفونت‌ها
توانایی اپی‌نفرین در انقباض عروق خونی، می‌تواند تورم ناشی از واکنش‌های آلرژیک و حملات آسم را کاهش دهد. همچنین، در موارد ایست قلبی می‌تواند به قلب کمک کند تا دوباره منقبض شود و فعالیت خود را از سر بگیرد.
۵. گابا (GABA)
گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) بازدارنده اصلی سیستم عصبی مرکزی است و به‌عنوان تنظیم‌کننده خلق‌وخو عمل می‌کند. کارشناسان سطوح پایین GABA را با مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی و اسکیزوفرنی مرتبط می‌دانند.
مطلب مرتبط: گابا (GABA) چیست و چه تاثیری بر استرس دارد؟
داروهای بنزودیازپین، که به “بنزوها” معروف‌اند، از جمله داروهایی هستند که می‌توانند به کاهش اضطراب کمک کنند. این داروها با افزایش عملکرد GABA در مغز اثر خود را اعمال کرده و آرام‌بخشی ایجاد می‌کنند که می‌تواند به تسکین حملات اضطرابی کمک کند.
۶. سروتونین
سروتونین یک انتقال‌دهنده عصبی بازدارنده است که به تنظیم خلق‌وخو، رفتار، خواب و حافظه کمک می‌کند.
اختلال عاطفی فصلی (SAD) که باعث علائم افسردگی در پاییز و زمستان می‌شود، به‌ویژه زمانی که نور روز کمتر است، ممکن است با سطوح پایین سروتونین مرتبط باشد. تحقیقات منتشر شده در مجله Brain این ارتباط را تأیید کرده‌اند.
مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) با جلوگیری از جذب مجدد سروتونین توسط بدن، سطح این انتقال‌دهنده عصبی را افزایش داده و سروتونین بیشتری را برای انتقال پیام‌ها بین سلول‌های عصبی باقی می‌گذارند. به همین دلیل است که پزشکان از این داروها برای درمان انواع مشکلات روانی مانند:
- افسردگی
- اضطراب
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلال وسواس اجباری (OCD)
- میگرن
استفاده می‌کنند.
شواهد منتشر شده در مجله Cell نشان می‌دهند که قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند به افزایش سطح سروتونین کمک کند. با این حال، افراد باید مراقب باشند تا از آفتاب سوختگی جلوگیری کنند.
پیش‌ماده سروتونین که ۵-هیدروکسی تریپتوفان نام دارد، به‌عنوان مکمل در دسترس است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که این ماده ممکن است به درمان افسردگی و سایر شرایط کمک کند، اما تحقیقات بیشتری برای تأیید این یافته‌ها مورد نیاز است.
مقاله مرتبط: سروتونین چیست و چطور می‌توان آن را افزایش داد؟
خلاصه
انتقال‌دهنده‌های عصبی نقش حیاتی در تنظیم عملکردهای مختلف بدن دارند و تعادل مناسب آنها می‌تواند به پیشگیری از مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب و بیماری پارکینسون کمک کند.
اگرچه راه اثبات‌شده‌ای برای تضمین عملکرد صحیح آنها وجود ندارد، یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مدیریت استرس می‌توانند تأثیر مثبتی داشته باشند.
برخی افراد برای تقویت انتقال‌دهنده‌های عصبی خاص از مکمل‌ها استفاده می‌کنند، اما شواهد کافی برای اثبات تأثیر آنها وجود ندارد. قبل از مصرف هر نوع مکمل، مشورت با پزشک ضروری است، زیرا این مکمل‌ها ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته و برای برخی شرایط خطرناک باشند.
سلب مسئولیت:این مقاله فقط برای اهداف عمومی است و نباید برای خود تشخیصی استفاده شود و جایگزینی برای معاینه پزشکی، درمان، تشخیص و تجویز پزشکی نیست. قبل از مشورت با پزشک و دریافت معاینه، تشخیص و توصیه پزشکی، نباید هیچ تغییری در رژیم غذایی خود ایجاد کنید. در مورد هر گونه سؤالی که ممکن است در مورد یک وضعیت پزشکی داشته باشید، همیشه از پزشک خود مشاوره بگیرید.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
دیدگاهتان را بنویسید